Туберкулез –инфекционное  заболевание, которое развивается  при попадании  в организм человека  микроорганизмов –микобактерии туберкулеза. Данное  заболевание и   микобактерии туберкулеза были  открыты  в 1982 году немецким ученым  Робертом Кохом ,за что  ученому была присуждена  Нобелевская премия. Под микроскопом   микобактерии туберкулеза  имеют вид  тонкой ,слегка изогнутой  палочки, и поэтому ее называют  «туберкулезной палочкой». Главным источником туберкулезной инфекции является  больной туберкулезом человек и его выделения ,особенно мокрота.  При разговоре ,чихании  в особенности  при кашле изо рта выделяются  мелкие ,невидимые  капли слизи. Здоровый человек  вдохнув  капельки ,содержащие  инфекцию  может заразиться туберкулезом. Такой вид заражения называется капельный. Мокрота которую больной отхаркивает прямо на землю или на пол ,высыхает и смешивается с пылью ,которая  понимаясь  в воздух оседает  на вещах, одежде ,стенах .

Каждый кашляющий больной человек должен аккуратно  собирать  мокроту в специальный контейнер-плевательницу. Не плевать на пол .Не в коем  случае  нельзя  сплевывать мокроту на землю, так как при этом возможно  заражение  детей  и животных. При кашле и чихании  прикрывать рот  платком или  тыльной  стороной левой руки т.к. ею обычно  не здороваются .Более  гигиенично  носить  маску .Руки  нужно  часто  мыть  с мылом.

Поэтому  никто не защищен от инфицирования туберкулёзом -ведь воздух является единым для всех людей.

Важнейшими ранними  признаками туберкулеза  являются: кашель более 2- х недель ,повышенная утомляемость ,слабость ,снижение аппетита, снижение массы тела ,боли  в груди ,ночная потливость ,повышение температуры тела.

Однако эти признаки  наблюдается не только при туберкулезе ,они иногда  возникают и вследствие  других причин – и только медицинский работник (врач ,фельдшер) после тщательного  обследования может правильно решить вопрос  о наличии  и отсутствии заболевания туберкулезом.Для своевременного  и  точного распознавания  туберкулеза  необходимо  тщательное обследование больного .

На  современном этапе наиболее  достоверными методами  выявления туберкулеза являются: молекулярно-генетические методы исследования- ПЦР (Джен/эксперт), диаскин тест, рентгенологические исследования ,  проба  Манту  у детей и подростков.

В нашей стране проводится ежегодное бесплатное  флюорографическое  обследование   части населения ,состоящего  в     группе риска  по развитию туберкулеза.

К  группе риска по развитию туберкулеза относятся: лица  состоящие на диспансерном учете с хроническими заболеваниями легких, сахарным диабетом ,алкоголизмом, наркоманиями, ВИЧ/СПИД, лица получающие гормонотерапию,   лица принимающие препараты угнетающие иммунитет, женщины  в послеродовом периоде, подростки 15-17 лет, лица контактные  с больным туберкулезом .

Лечение туберкулеза  бесплатное ,комплексное ,строго  контролируемое.

В  организме человека микобактерии туберкулеза  находится  в 3-х формах : свободно  растущие и размножающиеся в тканях легких и других органах;  внутриклеточные формы ,которые защищены  от воздействия лекарств собственной и клеточной оболочками дремлющие (спящие)формы, имеющие плотную  специальную оболочку(капсулу)

Поэтому туберкулёз лечится несколькими препаратами каждый из которых воздействует  и уничтожает бактерии туберкулёза находящиеся в различных формах. Противотуберкулёзные препараты способствуют прекращению выделения микобактерий туберкулёза больными и больной становится не опасным для окружающих.  При   вовремя  начатом лечении  полностью или частично восстанавливается трудоспособность человека.

Если больной небрежно относится к лечению туберкулёза ,прерывает лечение, не регулярно принимает противотуберкулёзные препараты то может развиться   лекарственно устойчивый туберкулёз, который лечится более длительное время ( 20 месяцев). Поэтому каждую дозу препарата пациент должен принимать при непосредственном наблюдении медицинского работника .Выдача противотуберкулёзных препаратов на руки больному на дом строго запрещена.

Туберкулёз- это социальная и медицинская проблема, поэтому для профилактики туберкулёза проводят комплекс мероприятий социальной и медицинской направленности. Профилактика подразделяется на специфическую (направлена непосредственно на возбудителя заболевания) и не специфическую (направлена на предупреждение заболевания у здоровых людей)

Специфическая - это вакцинация БЦЖ. В Казахстане массовую вакцинацию против туберкулёза проводят в роддоме здоровым детям. Иммунитет после вакцины сохраняется в течении определенного времени. Поэтому через несколько лет после вакцинации необходимо ее повторить .В нашей стране решено проводит повторную вакцинацию(ревакцинацию) -в 6-7 лет.

Цель не специфической  профилактики –предупреждение инфицирования микобактериями здоровых людей. Очень важно как можно чаще проветривать помещение ,в комнатах должна быть хорошая вентиляция. Уборка помещения –важный компонент в предотвращении заражением туберкулёзом. Во всей квартире необходимо ежедневно делать влажную уборку. Протирать пыль на окнах, мебели, на полу.

Неумеренное или систематическое употребление спиртных напитков ослабляет организм, что способствует развитию различных болезней ,в том числе и туберкулёза.

Особенный вред организму приносит курение табака. Никотин раздражает дыхательные пути ,вызывая воспаление носоглотки ,гортани ,развивается хронический бронхит, мышца  сердца преждевременно стареет   - организм слабеет  , иммунитет снижается что может привести к заражению туберкулёзом.

Всем на протяжении всей жизни необходимо соблюдать следующие правила для предотвращения заболеванием туберкулёз: вести здоровый образ жизни, заниматься спортом, гимнастикой, проводить мероприятия по закаливанию организма, отказаться от злоупотребления алкоголем, от курения, правильно ,своевременно и сбалансированно питаться, соблюдать режим труда и отдыха.

 ИСЮМБАЕВА ГАЛИЯ КАБДЕНОВНА

ТУБЕРКУЛЕЗ - ТАРАЛУ ЖОЛДАРЫ, ДИАГНОЗИЯСЫ, ЕМДЕУ, АЛДЫН АЛУ.

Туберкулезді сәтті емдеудің ең маңызды шарты ауруды ерте анықтау болып табылады.

Туберкулез –адам ағзасына микроорганизмдер-туберкулез микобактериялары енген кезде дамитын жұқпалы ауру. Бұл ауру мен туберкулез микобактерияларын 1982 жылы неміс ғалымы Роберт Кох ашты, ол үшін ғалымға Нобель сыйлығы берілді. Микроскоптың астында туберкулез микобактериялары жұқа, сәл қисық таяқшаға ұқсайды, сондықтан оны "туберкулез таяқшасы"деп атайды. Туберкулез инфекциясының негізгі көзі-туберкулезбен ауыратын адам және оның бөлінуі, әсіресе қақырық.  Сөйлесу, түшкіру кезінде ,әсіресе жөтелгенде, аузынан кішкентай, көрінбейтін шырыш тамшылары шығады. Дені сау адам құрамында инфекция бар тамшылармен тыныс алу арқылы туберкулезді жұқтыруы мүмкін. Инфекцияның бұл түрі тамшы деп аталады. Науқас тікелей жерге немесе еденге қақырық түсіретін қақырық кебеді және шаңмен араласады ,ол ауаға көтеріліп, заттарға ,киімге, қабырғаларға орналасады .

Әрбір жөтелген науқас қақырықты арнайы түкіргіш контейнерге Мұқият жинауы керек. Еденге түкіруге болмайды. Ешқандай жағдайда қақырықты жерге түкіруге болмайды, өйткені бұл жағдайда балалар мен жануарларды жұқтыруға болады. Жөтелгенде және түшкіргенде, аузыңызды орамалмен немесе сол қолыңыздың артқы жағымен жабыңыз, өйткені әдетте онымен амандаспайды. Маска кию гигиеналық. Қолды жиі сабынмен жуу керек.

Сондықтан ешкім туберкулез инфекциясынан қорғалмайды-өйткені ауа барлық адамдар үшін жалғыз.

Туберкулездің ең маңызды ерте белгілері: 2 аптадан астам жөтел, шаршаудың жоғарылауы, әлсіздік, тәбеттің төмендеуі, дене салмағының төмендеуі, кеудедегі ауырсыну, түнгі терлеу, дене температурасының жоғарылауы.

Алайда, бұл белгілер тек туберкулезбен ғана байқалмайды, олар кейде басқа себептерге байланысты пайда болады-және мұқият тексеруден кейін тек медицина қызметкері (дәрігер ,фельдшер) туберкулез ауруының болуы мен болмауы туралы мәселені дұрыс шеше алады. Туберкулезді уақтылы және дәл тану үшін науқасты мұқият тексеру қажет.

Қазіргі кезеңде туберкулезді анықтаудың ең сенімді әдістері: молекулярлық-генетикалық зерттеу әдістері-ПТР (Джен/сарапшы), диаскин сынағы, рентгенологиялық зерттеулер , балалар мен жасөспірімдердегі Манту сынағы.

Біздің елімізде туберкулездің даму қаупі бар халықтың бір бөлігіне жыл сайын тегін флюорографиялық тексеру жүргізіледі.

Туберкулездің дамуы бойынша тәуекел тобына мыналар жатады: өкпенің созылмалы аурулары, қант диабеті ,алкоголизм, нашақорлық, АИТВ/ЖИТС бар диспансерлік есепте тұрған адамдар, гормонотерапия алатын адамдар, иммунитетті тежейтін препараттарды қабылдайтын адамдар, босанғаннан кейінгі кезеңдегі әйелдер, 15-17 жастағы жасөспірімдер, туберкулезбен ауыратын науқаспен байланыста болған адамдар .

Туберкулезді емдеу тегін ,жан-жақты, қатаң бақыланады.

Адам ағзасында туберкулез микобактериясы 3 формада болады: өкпе тіндерінде және басқа мүшелерде еркін өсіп, көбейеді; дәрі-дәрмектердің Өз және жасуша қабықшаларының әсерінен қорғалған жасушаішілік формалар; тығыз арнайы қабығы (капсуласы)бар ұйықтап жатқан (ұйықтап жатқан)формалар.

Сондықтан туберкулез бірнеше препараттармен емделеді олардың әрқайсысы әртүрлі формадағы туберкулез бактерияларына әсер етеді және жояды. Туберкулезге қарсы препараттар науқастардың туберкулез микобактерияларын шығаруын тоқтатуға ықпал етеді және науқас айналасындағылар үшін қауіпті болмайды.  Емдеу уақытында басталған кезде адамның еңбекке қабілеттілігі толық немесе ішінара қалпына келеді.

Егер науқас туберкулезді емдеуге немқұрайлы қараса, емдеуді тоқтатса, туберкулезге қарсы препараттарды тұрақты емес қабылдаса, онда ұзақ уақыт ( 20 ай) емделетін дәріге төзімді туберкулез дамуы мүмкін. Сондықтан пациент препараттың әр дозасын медицина қызметкерінің тікелей бақылауымен қабылдауы керек .Туберкулезге қарсы препараттарды науқастың қолына үйге беруге қатаң тыйым салынады.

Туберкулез-бұл әлеуметтік және медициналық проблема, сондықтан туберкулездің алдын алу үшін әлеуметтік және медициналық бағыттағы шаралар кешені жүзеге асырылады. Профилактика спецификалық (аурудың қоздырғышына тікелей бағытталған) және спецификалық емес (сау адамдарда аурудың алдын алуға бағытталған) болып бөлінеді.

Спецификалық-бұл БЦЖ вакцинациясы. Қазақстанда туберкулезге қарсы жаппай вакцинация перзентханада сау балаларға жүргізіледі. Вакцинадан кейінгі Иммунитет белгілі бір уақытқа созылады. Сондықтан вакцинациядан бірнеше жыл өткен соң оны қайталау қажет .Біздің елімізде қайта егу(ревакцинация) -6-7 жаста жүргізу туралы шешім қабылданды.

Нақты профилактиканың мақсаты-сау адамдардың микобактериялармен инфекциясының алдын алу. Бөлмені мүмкіндігінше жиі желдету өте маңызды, бөлмелерде жақсы желдету болуы керек. Бөлмені тазарту туберкулез инфекциясының алдын алудағы маңызды компонент болып табылады. Бүкіл пәтерде күнделікті ылғалды тазалау қажет. Терезелерде, жиһаздарда, еденде шаңды сүртіңіз.

Алкогольді шамадан тыс немесе жүйелі қолдану денені әлсіретеді, бұл әртүрлі аурулардың ,соның ішінде туберкулездің дамуына ықпал етеді.

Темекі шегу денеге ерекше зиян келтіреді. Никотин тыныс алу жолдарын тітіркендіреді, мұрын-жұтқыншақтың, көмейдің қабынуын тудырады, созылмалы бронхит дамиды, жүрек бұлшықеті мерзімінен бұрын қартаяды - дене әлсірейді, иммунитет төмендейді бұл туберкулез инфекциясына әкелуі мүмкін.

Барлық адамдар өмір бойы туберкулез ауруының алдын алу үшін келесі ережелерді сақтауы керек: салауатты өмір салтын ұстану, спортпен шұғылдану, гимнастика, денені қатайту шараларын жүргізу, алкогольді асыра пайдаланудан бас тарту, темекі шегуден бас тарту ,дұрыс, уақтылы және теңгерімді тамақтану, еңбек және демалыс режимін сақтау.

ИСЮМБАЕВА ГАЛИЯ КАБДЕНОВНА